Het zal niet verbazen dat ik helemaal vóór een ‘bottom-up’ benadering ben bij het inrichten van participatieprocessen voor inwoners. Ga niet ‘top-down’ voor de buurt bedenken wat ze nodig hebben, maar geef de inwoners maximaal de ruimte om met eigen ideeën te komen voor verbeteringen in hun directe leefomgeving. Zij wonen er, dus zij hebben vaak de beste ideeën voor hun buurt, en bovendien het grootste belang bij de uitkomsten.
Een succesvolle buurtconsultatie maakt dus maximaal gebruik van ‘bottom-up’ inzichten en energie, en duwt inwoners niet in het vragenlijst-stramien van veel traditionele enquêtes. Andersom geloof ik echter óók niet dat het activeren van een buurt ‘zomaar’ ontstaat wanneer inwoners ergens een app kunnen downloaden en vandaaruit in hun wijk op zoek moeten naar gelijkgestemden. Als dat lukt is het mooi, maar de ‘factor toeval’ is wel groot.
Naast ‘bottom-up’ is er dus óók noodzaak voor een beetje ‘top-down’ in de aanpak. Idealiter wordt ‘top-down’ door een gemeente of bewonersplatform een zichtbare en aansprekende aanleiding gecreëerd om bij voldoende inwoners ‘op de radar’ te komen. Niet alleen moet een dergelijk centraal startpunt leiden tot voldoende betrokkenheid en deelnemers; het geeft ook een inhoudelijk kader aan de vraagstelling: “Waar gaat het hier over?”
Mensen kunnen namelijk niet goed uit de voeten met een brede vraag als “wat wilt u graag anders zien?”. Het inkaderen van die vraag, en het aanreiken van een set aan suggesties, is in mijn ervaring net zo belangrijk als het bieden van ruimte aan de inwoners om zelf met goede eigen ideeën te komen. Bij alle buurtbewoners starten met alléén een wit vel papier zonder de contouren van het onderwerp, leidt niet tot een bruikbare gezamenlijke tekening.
Ten slotte, naast het creëren van zichtbaarheid en het kaderen van de vraagstelling is ook het ‘top-down’ clusteren van de antwoorden van groot belang. Want vier buurtbewoners met ogenschijnlijk losse ideeën moeten er vaak op gewezen worden dat ze -uitgezoomd- eigenlijk gebaat lijken te zijn bij dezelfde oplossing. Het ‘top-down’ actief leggen van verbindingen tussen ideeën is daarom van grote waarde; iemand die het grotere geheel ziet.
Samengevat, ‘bottom-up’ creativiteit in een buurtconsultatie is gebaat bij een beetje ‘top-down’ structuur. Zet daarom wel ‘top-down’ een aanleiding neer. Voorzie vervolgens in een helder kader van de vraag en voldoende inspiratie (goede voorbeelden), zodat de creativiteit van de inwoners gaat stromen. Zorg daarnaast voor moderatoren die het grotere geheel blijven overzien en dwarsverbanden opmerken, zodat ogenschijnlijk losse ideeën kunnen worden gebundeld tot concrete projecten en slagvaardige groepjes van inwoners.
En daarna misschien nog wel het moeilijkste; vertrouw op het proces dat je hebt neergezet.
Buurtpeil 